ابن الرضا به حجره غریبانه جان سپرد / او شمع جمع بود و چو پروانه جان سپرد
مسموم شد ز زهر جگر سوز اُمّ فضل / از روی شوق در ره جانانه جان سپرد
.
از غربت آن غریب کن یاد امشب
در شب شهادت امام رضا التماس دعا دارم
شیخ مفید در مسارالشیعه، آن را در روز 23 ذی القعده سال 203 میداند.[۱] به همین جهت، برای زیارت آن حضرت در این روز تأكید فراوانی به عمل آمده.[۲] برخی، روز 23 ماه رمضان را روز شهادت آن حضرت دانستند.[۳]
عدهای هم، شهادتش را در ماه صفر ذكر كردهاند ولیكن برخی از آنان روز چهاردهم، برخی روز هفدهم و برخی دیگر آخرین روز صفر را تاریخ شهادتش میدانند.[۴] معروف و مشهور میان علما و مورخان شیعه آن است كه آن حضرت در آخرین روز ماه صفر سال 203 قمری در طوس به شهادت رسید و این، گفتار شیخ مفید در ارشاد نیز است.[۵]
بیان های مختلف در مورد شهادت امام رضا علیه السلام
مرگ در اثر زیاد خوردن انگور
ابن اثیر، طبرى، ابوالفداء، ابن العبرى، یافعى و ابن خلكان درباره نحوه درگذشت امام رضا علیه السلام نوشتهاندامام بر اثر زیاد خوردن انگور وفات نمود.-[۶]
سید جعفر شهیدی پس از نقل این نظر آن را مردود دانسته در مورد آن می گوید: راستى كه این حرفها عجیب است. آخر چگونه انسان مى تواند چنان پرخورى را درباره یك آدم معمولى بپذیرد تا چه رسد به امامى كه همه به دانش، حكمت، زهد و پارسائیش اعتراف داشتند.[۷]
مسموم شدن بدون بیان علت
عده اى در این باره فقط خود حادثه را گزارش كرده اند ولى هیچ گونه ذكرى از علت آن ننموده اند و فقط بر سبیل تردید چنین آورده اند: گفته مى شود كه او مسموم شد و درگذشت ». (مانند یعقوبى در جلد دوم ص 80 از تاریخش)
مسموم شدن به دست عباسیان
عده اى دیگر مسموم شدن امام را پذیرفته اند ولى معتقدند كه این جنایت به دست عباسیان صورت گرفت. سید امیرعلى داراى همین عقیده بود[۸] كه احمد امین نیز بدان اشاره كرد او خود گفته است: اگر براستى او را مسموم كرده باشند، حتما این سم را كسى غیر از مامون به او خورانیده، یعنى یكى از مدعیان حكومت براى خاندان عباسى».
وفات به مرگ طبیعی
برخى دیگر گفته اند كه امام به مرگ طبیعى درگذشت و هرگز مسمومیتى در كار نبود. براى اثبات این موضوع دلایلى ذكر كرده اند. یكى از این افراد ابن جوزى » است كه پس از نقل قول از دیگران كه نوشته اند پس از یك استحمام در برابر امام علیه السلام بشقابى از انگور كه بوسیله سوزن زهرآلود مسموم شده بود، نهادند و او با تناول انگورها مسموم شده بدرود حیات گفت، ابن جوزى مى نویسد كه این درست نیست كه بگوییم مامون عامل مسموم كردن وى بوده باشد. چه اگر این طور بود پس چرا آن همه در مرگ امام ابراز حزن و اندوه مى كرد. این حادثه چنان بر مامون گران آمد كه از شدت اندوه چند روز از خوردن و آشامیدن و هرگونه لذتى چشم پوشیده بود.[۹]
دكتر احمد محمود صبحى نیز چنین پنداشته كه داستان مسمومیت امام رضا علیه السلام از مطالب ساختگى شیعه است كه هرگز بین موقعیت امام در نزد مامون كه از آن همه ارجمندى برخوردار بود با خورانیدن سم به او، تناقضى احساس نمى كنند.[۱۰]
مسموم شدن به دست مامون
كسانى كه بر این عقیده اند گروه بزرگى را تشكیل مى دهند كه ابن جوزى نیز بدان ها اشاره كرده است. و شیعیان بطور كلى این نظر را تایید كرده اند. شیخ مفید می نویسد: آن دو - یعنى مامون و امام رضا علیه السلام - با همدیگر انگورى را تناول كردند سپس امام علیه السلام بیمار شد و مامون نیز خود را به بیمارى زد!!!
از اهل سنت و دیگران نیز گروه بسیارى از دانشمندان و مورخان هستند كه منكر مرگ طبیعى امام علیه السلام بوده و یا لااقل مسمومیت وى را قولى مرحج دانسته اند. مانند این افراد:
- ابن حجر در صواعق، ص 122 - ابن صباغ مالكى در فصول المهمة، ص 250.
- مسعودى در اثبات الوصیة، ص 208، التنبیه والاشراف، ص 203، مروج الذهب، 3، ص 417.
- قلقشندى در مآثر الانافة فى معالم الخلافه، 1، ص 211.
- قندوزى حنفى در ینابیع المودة، ص 263 و 385.
- جرجى زیدان در تاریخ تمدن اسلامى، 2، بخش 4، ص 440، و در صفحه آخر از كتاب امین و مامون.
- ابوبكر خوارزمى در رساله خود - احمد شلبى در تاریخ اسلامى و تمدن اسلامى، 3، ص 107.
- ابوالفرج اصفهانى در مقاتل الطالبین - ابوزكریا موصلى در تاریخ موصل 171/352 - ابن طباطبا در الآداب السلطانیة، ص 2 - شبلنجى، در نور الابصار، ص 176 و 177 چاپ سال 1948.
- سمعانى در انسابش، 6، ص 139.
- در سنن ابن ماجه به نقل تهذیب الكمال فى اسماء الرجال، ص 278 - عارف تامر در الامامة فی الاسلام، ص 125.
- دكتر كامل مصطفى شیبى در الصلة بین التصوف والتشیع، ص 226 و بسیارى دیگر.
پیشگویى امام رضا علیه السلام و اجدادشان از شهادت آن حضرت
رویداد شهادت امام رضا علیه السلام بوسیله زهر در شهر طوس در روایاتی از پیامبر یا ائمه اطهار علیهم السلام سال ها پیش از آن حضرت پیش بینی شده بود. به عنوان نمونه شیخ صدوق به سند خود از نعمان بن سعد روایت کرده که گفت: امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیهالسلام فرمود:
سَیُقتَلُ رَجُلٌ مِن وُلِدی بِاَرض خُراسان بِالسَّمَّ ظُلماً اِسمُهُ اِسمِی وَ اِسمٌ اَبیهِ اِسمٌ اِبن عمران مُوسی اِلا فَمَن زارَةٌ فِی غُربَتهِ غَفَراللهُ ذُنوبَهٌ ما تقدّم منها و ما تَاَخَّر و لو کانَت مثل عَدَدِ النُّجومِ و قطر الامطار وَ وَرَقِ الاشجار.[۱۱]
به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان از روی ستم و جور به زهر کشته میشود، اسم او اسم من، و اسم پدرش اسم موسی بن عمران است بدانید هر کس او را در غربتش زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را میآمرزد و لو این که به تعداد ستارگان و قطرات باران و برگ درختان باشد.
و سید هاشم بحرانی در مدینه المعاجز مینویسد:
از سلیمان بن حفص مروزی روایت شده که گفت: از موسی بن جعفر علیه السلام شنیدم که میفرمود:
ان ابنی علیّاً مَقتُولٌ بالسّمٌ مَدفُونٌ اِلی جَنبِ هارُون بِطُوس مَن زارَةٌ کَمَن زارَ رَسُول الله[۱۲]؛ پسرم علی را با سم مظلومانه به قتل میرسانند و او در جنب قبر هارون در طوس مدفون میشود، کسی که او را زیارت کند مانند کسی است که رسول خدا را زیارت نموده است.
همچنین دسته ای از روایات از خود امام رضا علیه السلام نقل شده که در آنها از شهادت خود به دست مامون و از دفنش در طوس کنار قبر هارون خبر داده است، از جمله:اباصلت هروی گفت: شنیدم از امام رضا علیه السلام که میفرمود:به خدا نیست از ما ائمه احدی، مگر این که کشته یا شهید میشود.عرض شد: ای فرزند رسول خدا، پس ترا چه کسی به قتل میرساند؟
فرمود: بدترین مخلوق خدا در زمان خودم مرا به زهر میکشد، و سپس در یک خانه تباه شده در دیار غربت دفن میکنند. آگاه باشید هر کس مرا در غربتم زیارت کند خداوند به او اجر صدهزار شهید و صدهزار صدیق و صدهزار حج و عمره کننده و صدهزار جهادگر مینویسد و در زمره ما محشور میگردد و در بالاترین درجات بهشت رفیق ما قرار داده میشود.[۱۳]
کـمـک کـن مـثـل مشهد، شهر رؤیا
دلـم پـر ازدحـام از نـور بـاشــد
پـر از پـرواز کـفـتـرهـاى کوچک
سـرم سـبـز و دلـم پـر شور باشد
شهادت امام رضا (ع)تسلیت باد
معنای حماسه ی میلیونی پیاده روی اربعین حسینی
حماسه اربعین حسینی، همان تصمیم نهایی یاری امام حسین(ع) در شب عاشوراست
تحقق پیشبینی رهبر انقلاب درباره کنگره عظیم اربعین/ سه کارکرد اساسی اربعین
امام ,كه ,ص ,السلام ,علیه ,رضا ,علیه السلام ,امام رضا ,رضا علیه ,آن حضرت ,شهادت امام ,زیاد خوردن انگور
درباره این سایت